Nabız, kalbin dakikadaki atış sayısıdır. Yetişkin ve sağlıklı bireylerde olması beklenen nabız değeri, kalp atış hızının dakikada 60 ila 100 atış arasında olmasıdır. Yaş ve sağlık durumu kalp atış hızı üzerinde doğrudan etki ettiğinden, böyle durumlarda olması gereken nabız değerleri değişiklik gösterebilmektedir. Dinlenme anında dakikada 100 üzerinde, ya da yoğun fiziksel egzersiz gibi durumlar dışında 60'ın altında bir kalp atış hızına sahip olunması taşikardi ve bradikardi gibi sağlık sorunlarına işaret eder.

Nabız Nedir?

Kalp kasıldığında veya vurduğunda arteri genişleten ve geri çeken bir basınç dalgasını olan, kalp atış hızı olarak da bilinen nabız, kalbinizin dakikadaki atış sayısıdır. Nabız olup olmadığının kontrolünü doğru bir şekilde değerlendirebilmek için kullanılan en yaygın yerler, bilekteki radial arter veya boyundaki karotid arter yani atardamarların cilde yakın olduğu bilek ve boyun yanlarıdır. Karbondioksiti dışarı atma, oksijen emme, hava sıcaklığı, yaş, cinsiyet ve sağlık durumuna göre değişiklik gösteren nabızda, aynı zamanda stres kaynaklı da farklılıklar olabilmektedir.

Dinlenir durumundayken düşük kalp atış hızı, sağlıklı ve verimli kalp fonksiyonunun işareti olarak bilinir. Nabzınızı ölçmek için kalp atış hızınıza bakmanız gerekir. Bu da işaret ve üçüncü parmağınızı nefes borusunun yanına, boynunuza ya da bileğinizin başparmak tarafında bulunan atar damara yerleştirerek gerçekleştirebilirsiniz. Nabzı hissettiğiniz zaman 15 saniyedeki atım sayısını sayarak dakikadaki kalp vuruşunu hesaplamak için sayısı dörtle çarpabilirsiniz.

Nabız Nasıl Ölçülür?

Nabız ölçmek için işaret ve orta parmak uçları, ön kol bileğe ya da boyundaki atar damar (radial arter) üzerine konularak, ritim hissedilinceye kadar bastırılır. Kalp ritim atımları hissedildiği anda 1 dakika boyunca ritim değerlendirilir. Atımların hesaplanması için kronometreden yararlanarak, kalbin kaç kez attığı sayılabilir. Ya da diğer bir nabız ölçümü yöntemi olarak, 10 saniye boyunca bilek içi gibi bir nabız noktasındaki atışlar sayılır ve 6 ile çarpılıp, dakika başına toplamı bulunur. Nabız ölçümü sırasında kimseyle konuşulmaması ve 1 saat öncesine kadar çay, sigara ve kahve tüketiminin sınırlandırılması gerekmektedir. Doğru nabız ölçümü için sakin ve dinlenmiş bir şekilde olmak önemlidir.

Nabız Kaç Olmalı?

Herhangi bir efor sarf edilmeyen, nabzı yükseltecek bir eylemin gerçekleşmediği dinlenme halinde iken nabız için olması beklenen normal aralık dakikada 60 ila 100 atım arasıdır. Düzenli egzersiz ve spor yapan kişilerde kalp atım hızı daha düşüktür ve dakikada 45-60 aralığında olabilir. Nabız kişinin cinsiyeti, yaşı ve sağlık durumuna göre de değişiklik gösterebilir.

Anormal oranda düşük ya da yüksek nabız, bazı hastalıkların habercisi olabilir. Bunun takibi yapılarak kontrolü sağlanması gerekir. Nabzınızda dakikada 100’ün üzerinde bir atış gerçekleşirse taşikardi adı verilen kalp çarpıntısı ortaya çıkar. Bu durum 60’ın altındaysa düşük kalp atışı olan bradikardi görülür ve duruma hızlı bir şekilde müdahale edilmelidir.

Kansızlık (anemi), sigara kullanımı da yüksek kalp atışına neden olan etkenler arasında yer alır. Sigarayı bıraktıktan sonra 6 ay içerisinde nabzınız düşerek normal seviyelere gelebilmektedir.

Yaşlara Göre Tansiyon ve Nabız Değerleri Ne Olmalıdır?

Dinlenme sırasındaki kalp atış hızınız yaşa ve sağlık durumunuza bağlı olarak değişiklik gösterir. Gençlerde kalp atış hızı yüksek olma ihtimali bulunur. Sağlıklı ve yetişkin bireylerde ideal nabız oranı 60-100 arasında olması gerekirken dakikadaki nabız sayısı yaşa göre şu şekilde sıralanabilir:

Nabız Neden Yükselir?

Nabızı yükselten kardiyak olduğu kadar kardiyak olmayan çok fazla faktör söz konusudur. Nabzın yükselmesine neden olan bu durumlar stres, korku veya üzüntü gibi adrenalin yaratan durumlar, aşırı kafein kullanımı, uyku eksikliği, spor ve egzersiz yanı sıra uyarıcı kullanımlarıdır.

Yüksek Nabız (Taşikardi) Nedir?

Yüksek kalp atışı (taşikardi), kalp atımının dakikada 100’ü üzerine çıkması durumu olarak tanımlanır. Bu durum fazla çay, kahve tüketimi, yüksek ateş, anemi, düşük tansiyon, stres, kaygı ve korku etkenlerine bağlık olarak ortaya çıkabilir. Yüksek kalp çarpıntısı yaşandığında birkaç dakika içerisinde geçebileceği gibi saatlerce de sürebilir. Bununla birlikte kalp atış hızını duyma, nefes darlığı, göğüste rahatsızlık hissi, baş dönmesi, baygınlık ve çarpıntı oluşturur.

Vücut oksijen ihtiyacı için nabız hızı yükseltebilir. Tedavi gerektirmeyen bu durum, egzersiz yaparken, heyecan, korku ve sinirlenince ortaya çıkar. Bunların yanında hastalık durumuna bağlı olarak kansızlık, enfeksiyon nedeniyle ateş yükselmesi, kalp hastalıkları, kalp yetersizliği ve tiroid bezinin fazla çalışması durumlarında yüksek nabız görülebilir.

Düşük Nabız Nedir?

Düşük nabız olarak adlandırılan bradikardi, nabzın 40 ve altında yani normalin altında atmasıdır. Kalp, istenildiği miktarda kan pompalayamadığından vücut oksijensiz kalarak organların ve dokuların zarar görmesine neden olabilir. Hafıza problemleri, göğüste ağrı, baş dönmesi, egzersiz sırasında hızlıca yorulma, bayılma, terleme, tükenmişlik ve nefes darlığı düşük nabız belirtileri arasında yer alır.

Kalp problemler, beyin kanaması, tiroidin az çalışması, yaşlılık, mineral eksikliği ve uyku apnesi düşük kalp atışına neden olur. Bunların yanında düzenli egzersiz yapan kişilerin kalbi güçlenebilir. Sporcularda nabzın 40’a kadar düşmesi durumu sağlıklı olarak kabul edilmektedir.

Nabzı Yükselten Hastalıklar Nelerdir?

Düzenli spor ve egzersiz yapılmamasına rağmen nabız sayısının normalin altında olması ciddi rahatsızlıkların habercisi olabilmektedir.

• Kalbin kendi elektriksel sistemi, yapı ve fonksiyon bozuklukları, kalp damarındaki darlıklar
• Yaşlanma ile birlikte kalbin uyarı ve ileti sisteminde bozulmalar
• Enfeksiyonların kalp dokularını etkilemesi
• Romatizmal hastalıklar gibi rahatsızlıkların kalbi tutması
• Karaciğer ve böbrek hastalıklarında sıvı tuz dengelerinin bozulması
• Aşırı sıcaklarda ya da sıvı kayıplarında su ve tuz dengesizlikleri
• Hipertansiyon
• Deli bal gibi nabzı düşürebilen beslenme
• Guatr bezinin hastalıkları
• Nabzı düşürebilen çeşitli ilaçlar
• Engelleyici uyku apnesi olarak bilinen uyku esnasında nefes alış verişinin sürekli sekteye uğraması nabız düşüklüğünü nedeni olabilmektedir.

Yüksek Nabız Nasıl Düşürülür?

Sakin ve dinlenme sırasında bile yüksek olan nabız değerlerini düşürmek için bazı yöntemler uygulanabilir. Bunların başında nabız yükseldiğinin hissedildiği anda derin nefes almak gelir. Bunun dışında uzun vadede düzenli egzersiz yapmak, yüze soğuk su uygulamak, valsalva manevrası, kalp sağlığı için magnezyum-potasyum tüketimi, düzenli sarımsak yemek, bol su içmek, kafein-alkolü sınırlandırmak, sigarayı bırakmak ve stresten mümkün olduğunca uzak durmak yüksek nabzı düşürmek için etkili olabilir. 

Yüksek nabzı düşürmek için aşağıdaki yöntemler uygulanabilir:

• Derin nefes alınmak
• Uzun vadede düzenli egzersiz yapmak 
• Yüze soğuk su çarpmak 
• Valsalva manevrası uygulamak (derin nefes alıp ağız-burun kapalıyken karın kaslarının sıkılması)
• Kalp sağlığı için magnezyum-potasyum zengini beslenmek 
• Sarımak tüketmek 
• Alkol ve kafeini sınırlandırmak
• Sigarayı bırakmak 
• Mümkün olduğunca stresten uzak durmak 
• Bol su içmek 

Eğer yüksek nabız durumu sık sık tekrarlandığı, dinlenme halinde bile yüksek seyrettiği veya özellikle göğüs ağrısı, nefes darlığı, bayılma gibi ciddi belirtilerin yaşandığı durumlarda derhal bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Nabız yükselmesinin altta yatan ciddi bir sağlık sorununun sonucu olup olmadığının belirlenmesi ve uygun tedavi yöntemlerinin uygulanması açısından doktora başvurmak oldukça büyük önem taşır.

Sonuç olarak, yüksek nabız çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir ve bazı durumlarda ciddi sağlık sorunlarının habercisi olabilir. Yaşam tarzı değişiklikleri, stres yönetimi ve sağlıklı beslenme gibi önlemlerle yükselen nabzı kontrol altında tutmak mümkündür. Ancak, sürekli yüksek seyreden nabız durumlarında tıbbi tedavi gerekebilir.